Długo powstawała, wręcz w mękach. Jednak jest — oto weszła w życie Uchwała krajobrazowa Poznania

Postanowiliśmy ją omówić w sposób łatwo przyswajalny dla każdego, kto posługuje się szyldem lub reklamą. Uchwała krajobrazowa – jak ją stosować?

To słowo – reklama – musimy rozumieć szerzej niż potocznie: reklama to wszystkie napisy i rysunki, które pokazujemy ludziom „po coś”. To typowe tablice reklamowe i szyldy, ale też jadłospisy restauracji przed wejściem, ogłoszenia o czasowej wystawie w muzeum, zaproszenia kościołów na nabożeństwa, informatory turystyczne z mapami miasta, murale (obojętnie w jakim celu powstały), sławne a ohydne przyczepy z reklamami, plakaty na kioskach miejskich ubikacji, słupy ogłoszeniowe – i wiele innych.

Uważamy, że zlikwidowanie tej gemeli estetycznej to każde element „inwestowania” w rozwój Poznania. Tak samo napiszemy o ewentualnym programie przywracania drzew na naszych ulicach. Zaraz gdy taki program powstanie…

Chcemy tu skupić się nie na dużych billboardach, lecz raczej na takich formach reklamy, które mogą dotyczyć większości, przedsiębiorców, instytucji miejskich, różnego rodzaju organizacji i zgromadzeń. Ale najpierw formy mniejsze.

Uchwała krajobrazowa Poznania na bazie ustawy parlamentarnej

Uchwała krajobrazowa nie mogłaby powstać, gdyby nie przyjęta przez parlament w roku 2015 (!) tzw. ustawa krajobrazowa. Wspominamy ją tylko po to, by uświadomić jej kluczową rolę w walce z degradacją krajobrazu, jaka zachodziła przez ostatnie 33 lata, po przywróceniu wolnego rynku jako podstawy gospodarki. Trochę nam ten wolny rynek przysłonił elementarną estetykę.

Czas to zmienić. Ustawa krajobrazowa upoważniła gminy do tworzenia własnych uchwał, a jednocześnie pozmieniała wiele definicji i postanowień w innych ustawach.

Mamy wrażenie, że nie wszyscy jeszcze to zauważyli, gdyż nadal słyszymy, że wielu rzeczy „nie-da-się”. Czyżby?

Ciekawą rzeczą jest też, iż ustawa pozwala Radzie na uchwalenie tzw. opłaty reklamowej, czyli opłaty od umieszczonych tablic lub urządzeń reklamowych (poza szyldami), o ile zostały na danym obszarze ustalone zasady i warunki stosowania takich reklam. Poznańska uchwała krajobrazowa ustanowiła właśnie takie zasady, jednak nie wprowadza żadnej opłaty (nie należy mylić z opłatami za korzystanie reklamowe z gruntów miejskich, opłata reklamowa dotyczy każdego właściciela gruntu, na którym stoi tablica/urządzenie – i to niezależnie czy stoi „puste”, czy eksponuje jakąś reklamę).

O czym jest uchwała krajobrazowa

Tych ostatnich wprawdzie dość szczątkowo, ale jednak. W praktyce ogranicza wysokość „obiektów małej architektury” do 5 metrów i to wszystko. Rzeczywiście, najwięcej miejsca uchwała poświęca reklamom, w tym szyldom.

A co oznaczają użyte w uchwale nazwy związane z szyldami lub reklamami, można się dowiedzieć przewijając ten artykuł w dół.

Podział Miasta na 4 obszary

W oczywisty sposób w różnych częściach Poznania należy stosować różne kryteria „poprawności” form reklamy. Miasto podzielono zatem na cztery obszary o różnej „mocy” ograniczeń:

• obszar staromiejski [OS]
• obszar centrum i historycznych dzielnic (chodzi o Jeżyce, Święty Łazarz i Wildę) [CHD]
• obszar zurbanizowany (reszta zabudowanych terenów Poznania) [P]
• obszar przyrodniczy (który silnie kojarzy się z poznańskimi klinami zieleni) [Z].

Tak to wygląda na mapie:

Dlaczego to ważne? Bo w każdym z tych obszarów obowiązują inne zasady umieszczania reklam i szyldów.

Zabytek – w rejestrze czy w ewidencji?

I tu warto wspomnieć o tym rejestrze zabytków.

Najpierw rozróżnijmy „rejestr zabytków” od „gminnej ewidencji zabytków”, to zupełnie odrębne twory prawne; obiekty zapisane w gminnej ewidencji zabytków uchwała krajobrazowa porusza tylko raz w kontekście szyldów.

Ważne, że poznański REJESTR zabytków zawiera zarówno pojedyncze obiekty, jak i całe duże obszary miasta. Uchwała krajobrazowa zawiera zdania w rodzaju „budynki lub obszary indywidualnie wpisane do rejestru zabytków”, dlatego ograniczenia mogą obejmować nie tylko pojedyncze budynki, ale całe duże fragmenty miasta. Podkreślamy to, bo nie musi to być oczywiste. Spójrzmy na mapki, sprawa będzie jaśniejsza.

Oto mapa obszarów zabytkowych zapisanych w rejestrze zabytków jako „założenia urbanistyczne”:

A oto (poglądowo) zabytki „obiektowe” i obszarowe:

Reklama a szyld

Zgodnie z ustawą krajobrazową i innymi aktami prawa „reklama” to:

upowszechnianie w jakiejkolwiek wizualnej formie informacji promującej osoby, przedsiębiorstwa, towary, usługi, przedsięwzięcia lub ruchy społeczne

Szyld jest więc specyficzną odmianą reklamy, jest tablicą reklamową lub urządzeniem reklamowym informującym o działalności prowadzonej na nieruchomości, na której się znajduje.

Zatem „szyld” nie może dotyczyć np. marki piwa, które sprzedaje się w lokalu, byłby wówczas reklamą, nie szyldem. Może natomiast zawierać nazwę lokalu czy nazwisko rzemieślnika prowadzącego tu sklep.

Szyldem będą też liczne napisy na elewacjach centrów handlowych, choć one wymieniają tylko marki występujące w obiekcie. Oznacza to jednak domyślnie „tu sprzedajemy odzież marki X”, zatem spełnia definicję szyldu.

Specyfika szyldów powoduje, że uchwała krajobrazowa ma dwa nurty postanowień – odrębny dla reklam i szyldów. Oba będą tu omówione.

Ustawowe wyjątki od przepisów o reklamach

Definicja „reklamy” jest taka, że zdaniem Parlamentu w niektórych przypadkach szłaby zbyt daleko. Ustawa (nie uchwała krajobrazowa, ale oczywiście ustawa jest nadrzędna) wyłącza więc stosowanie tych przepisów w dwóch przypadkach:

• do upowszechniania informacji wyłącznie trwale upamiętniającej osoby, instytucje lub wydarzenia (czyli do pomników i tablic pamiątkowych, ale nie różnicuje się ich treści, zatem dotyczy to zarówno tablic o bohaterach, ich czynach, jak i o piorunie kulistym na ulicy Czartoria…)
• do upowszechniania informacji wyłącznie o charakterze religijnym, związanym z działalnością kościołów lub innych związków wyznaniowych, jeżeli tablica reklamowa lub urządzenie reklamowe sytuowane są w granicach terenów użytkowanych jako miejsca kultu i działalności religijnej oraz cmentarzy.

Uchwała krajobrazowa a ogrodzenia

Uchwała zarządza jednakowo dla wszystkich czterech obszarów dopuszczalny rodzaj i wysokości ogrodzeń.

I tak zasadniczo ogrodzenia muszą być ażurowe (czyli w każdym przęśle mieć co najmniej 40% „dziur” na powierzchni), nie wyższe niż 2,20 m. Pełne ogrodzenia nie mogą przekraczać wysokości 1,20 m.

Ogrodzenia ogródków gastronomicznych mogą osiągać wysokość najwyżej 1 metra. W strefie ochrony konserwatorskiej ażurowy wzór ogrodzenia powinien „być dostosowany do ogrodzeń historycznych i zabytkowych”, cokolwiek to w praktyce będzie oznaczało.

I tu ciekawa rzecz: nareszcie uchwała zakazuje we wszystkich czterech obszarach stosowania prefabrykowanych ogrodzeń betonowych (nie dotyczy to ogrodzeń murowanych z cegieł betonowych, które od wielu lat są u nas popularne).

Niestety, ani uchwała krajobrazowa, ani inny akt prawny nie określa precyzyjnie o jakie ogrodzenia chodzi w tej walce estetycznej, a więc także które rodzaje podlegają zakazowi – czy tylko te od strony np. drogi publicznej, czy w ogóle o ogrodzenia na nieruchomościach na terenie Poznania, obojętne od której strony działki? Można wysnuć interpretację z definicji 'krajobrazu’ zawartej w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, że chodzi o ogrodzenia sytuowane gdziekolwiek w sposób widoczny dla innych, „w krajobrazie”.

Ciekawy jest zakaz budowy ogrodzeń na terenach zabudowy wielorodzinnej, chyba że teren jest zabudowany niskimi budynkami mieszkalnymi wielorodzinnymi. Zabronione są zatem także ogrodzenia pojedynczych bloków budowane przez wspólnoty dla utrzymania porządku (czyli czystych trawników).

Ogrodzenia nie mogą mieć w tych obszarach elementów odblaskowych.

Nie wiemy czy o to chodziło, ale wynika z tego zakaz naklejania elementów odblaskowych przy wjazdach do posesji lub przy lokalnych zwężeniach drogi. To chyba zbędny zakaz.

Uchwała dopuszcza pewne wyjątki od wysokości maksymalnej w pewnych koniecznych przypadkach.

Dla dopełnienia podstawowych informacji dodajemy, że z punktu widzenia Prawa budowlanego ogrodzenie nie jest budowlą ani obiektem małej architektury — jest „urządzeniem”, czyli swoistym pożytecznym towarzyszem obiektów budowlanych.

Szyldy według uchwały krajobrazowej

Szyldy są elementem nieodzownym w mieście, zresztą ich stosowanie nakazują przepisy dotyczące działalności gospodarczej. Uchwała zezwala na stosowanie szyldów możliwie nieagresywnych i „ujednoliconych”.

Przede wszystkim zabroniono takiego lokalizowania szyldu, który zasłaniałby detale architektoniczne budynku (gzymsy, balustrady, balkony, stolarka okienna i drzwiowa) oraz tablice z nazwą ulic i numerami porządkowymi na budynkach.

Ważny jest nakaz zachowania w ramach jednego obiektu (budynku, kiosku, pawilonu, wiacie, pylonie, tablicy) tej samej wysokości różnych szyldów lub form szyldów. Choć w praktyce to może stwarzać duże wątpliwości interpretacyjne.

Inne ważne postanowienie uchwały to ograniczenie dla każdego podmiotu prowadzącego działalność „na nieruchomości” nie więcej niż 2 różnych form szyldów, łącznie do 10 sztuk szyldów.

Zauważmy także (po lekturze poniższego poradnika), że mocowanie szyldów (podobnie jak reklam) w oknach jest dopuszczone tylko na parterach.

Poradnik umieszczania szyldów

Do sporządzenia porządnego szyldu przyda się na pewno znany od kilku lat poradnik – „Szyldownik miejski” dostępny pod tym tekstem.

Ale i my coś opracowaliśmy i dzielimy się. Zastrzegamy, że wyznacznikiem legalności jest nie nasz poradnik, lecz tekst uchwały, w tym omówione wyżej zakazy ogólne.

Proszę najpierw wybrać interesujący obszar spośród czterech, następnie znaleźć ten rodzaj wykorzystania szyldu, o który chodzi.

Jeżeli szukanego obiektu i sposobu umieszczenia szyldu nie odnajdziemy w innym miejscu zestawienia, oznacza to, że w danym obszarze uchwała nie przewiduje takiego sposobu mocowania szyldów.

Uchwała krajobrazowa a reklamy

Ogólne zakazy dla reklam

Najlepiej będzie zacząć od wymienienia tego, co jest niedozwolone – a zatem:

• inne formy reklamy niż podane dla danego obszaru (czyli jeżeli w opisie form dopuszczalnych nie znajdujemy dopuszczenia konkretnej formy, rozmiaru lub sposobu umieszczenia reklamy, oznacza to, że jest odtąd nielegalny, a jeżeli zaistniał – wymaga dostosowania do uchwały krajobrazowej; jest to zarówno oczywiste, jak i miejscami zaskakujące, bo szczególnie w obszarze staromiejskim jesteśmy przyzwyczajeni do istnienia wielu reklam, które odtąd będą nielegalne)
• reklamy umieszczane na zbiornikach wodnych i rzekach
• na terenach zieleni w obszarze staromiejskim (z wyjątkiem godzin otwarcia lokali gastronomicznych na tych terenach lub wydarzeń publicznych)
• umieszczanie słupów reklamowych na przystankach z istniejącymi citylightami
• na terenach przyrodniczych chronionych (obszar B, C i D)
• w lasach obszaru D, lecz z istotnymi wyjątkami od zakazu.

Podobnie jak dla szyldów zabroniono takiego lokalizowania reklamy, który zasłaniałby detale architektoniczne budynku (gzymsy, balustrady, balkony, stolarka okienna i drzwiowa) oraz tablice z nazwą ulic i numerami porządkowymi na budynkach.

Zakazy dla reklam o zmiennej treści

Ponadto na mocy ustawy (nie uchwały) krajobrazowej w przypadku reklam umożliwiających bieżącą zmianę informacji wizualnej:

• niedopuszczalne jest wyświetlanie ruchomych obrazów (czyli filmów i animacji);
• niedopuszczalne jest stosowanie efektów wizualnych i przerw pomiędzy kolejno wyświetlanymi informacjami;
• minimalny czas prezentacji informacji wizualnej musi być dłuższy niż 10 sekund

Oznacza to w praktyce zakaz „migotania obrazu” szybkimi zmianami, ruchem postaci i animacjami zmian scen.

Nasz poradnik o umieszczaniu reklam

Jest to nasze opracowanie własne, wyciąg z uchwały krajobrazowej przystosowany do większości potencjalnie zainteresowanych. Dlatego szczegóły ustanowione dla dużych form reklamy, którymi zajmują się specjalizowane agencje, nieomal pominiemy w tym wykazie.

Zastrzegamy, że wyznacznikiem legalności jest nie ten poradnik, lecz tekst uchwały, w tym omówione wyżej zakazy ogólne.

Poradnik opracowaliśmy także dla reklam. Znów zastrzegamy, że wyznacznikiem legalności jest nie nasz poradnik, lecz tekst uchwały, w tym omówione wyżej zakazy ogólne.

Proszę najpierw wybrać interesujący obszar spośród czterech, następnie znaleźć ten rodzaj wykorzystania reklamy, o który chodzi.

Jeżeli szukanego obiektu i sposobu umieszczenia reklamy nie odnajdziemy w innym miejscu zestawienia, oznacza to, że w danym obszarze uchwała nie przewiduje takiego sposobu mocowania reklam.

„Dostosować reklamę do uchwały” – czyli co?

Wydaje się to oczywiste, ale…

Uchwała wymienia wszystkie (lista zamknięta) metody takiego dostosowania reklam:

• zlikwidowanie całości (z zachowaniem wymagań Prawa budowlanego!), w tym elementów mocujących/konstrukcyjnych) i przywrócenie miejsca zainstalowania do stanu pierwotnego – bez spełnienia tych warunków dodatkowych „usunięcie” nie będzie zaliczone,
• usunięcie części reklamy (niezgodnej z uchwałą),
• zamiana materiału reklamy lub szyldu,
• zmiana lub usunięcie oświetlenia reklamy (niektóre słupy reklamowe nie mogą mieć podświetlenia),
• przesunięcie na miejsce dozwolone przez uchwałę.

Postanowienia uchwały pozwalają na przekroczenia poszczególnych podanych limitów rozmiarów o 5% bez konieczności dostosowywania (co daje w niektórych przypadkach pozwolenie na zwiększenie powierzchni takiej reklamy o 10%).

A jeżeli kilka reklam niespełniających wymagań znajdzie się w nieprzepisowych odległościach od siebie?

Wyznaczono kolejność obowiązku dostosowania (czyli po prostu przesunięcia):

• najpierw niespełniające pozostałych przepisów (czyli innych niż podane poniżej)
• niezwiązane z wiatami przystankowymi niezwiązane z wiatami przystankowymi
• te o większej powierzchni
• wyższe względem poziomu najbliższej krawędzi jezdni
• znajdujące się bliżej skrzyżowania dróg lub przejazdu kolejowego.

Ale nie wszystko, co odtąd będzie zakazane, trzeba dostosować. Pozwala się nadal istnieć „nieprzepisowym” obiektom małej architektury oraz ogrodzeniom – z ważnym wyjątkiem tych z prefabrykowanych przęseł betonowych lub blachy. Muszą zniknąć z tych czterech obszarów uchwały w ciągu 5 lat!

Choć z drugiej strony – uchwała nie zakazuje ogrodzenia blaszanego o wysokości do 1,2 m na terenie zabudowanym i ogródkach działkowych… Może coś przeoczono.

Co jest czym w reklamie? (słowniczek)

Ustawa i uchwała posługują się takimi nazwami „urządzeń reklamowych”:

Zagrożenia karne

Niestosowanie się do uchwały krajobrazowej może kosztować niemało kłopotów lub kosztów. Załatwiła to ustawa krajobrazowa, która między innymi wprowadza taki przepis do Kodeksu wykroczeń:

Kto umieszcza reklamę z naruszeniem warunków jej sytuowania określonych w art. 42a tej ustawy {dotyczy reklamy świetlnej zmiennej treści, o której ograniczeniach już pisaliśmy wcześniej}, o gabarytach większych niż dopuszczalne lub wykonane z wyrobów innych niż dopuszczalne, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Podżeganie i pomocnictwo {w takim działaniu} są karalne.

W razie popełnienia wykroczenia można orzec przepadek przedmiotów służących lub przeznaczonych do popełnienia wykroczenia, choćby nie stanowiły własności sprawcy, lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego.

„Nie da się”

Słyszeliśmy ostatnio o niemocy urzędów w ściganiu niektórych form reklam. Na przykład wspomnianych tu przyczep z dużymi plakatami. Może winę za taki przekaz ponoszą te media, które pytanie o sposób zwalczania takiej reklamy po wprowadzeniu uchwały krajobrazowej zadają jednemu tylko (lub niewłaściwemu) urzędnikowi.

W rzeczywistości naszym zdaniem uczyniono wiele, by te zaśmiecające miasto dziwolągi uznać za nielegalne, a zatem ścigać ich właścicieli. I wcale nie jest to zasługą uchwały krajobrazowej, lecz właśnie ustawy z 2015 (!) roku. Stawiamy ponownie ten wykrzyknik, gdyż oznacza to, że w sposób istotny dla sprawy prawo obowiązuje już ósmy rok, a nadal słyszymy „nie da się”.

„Dowolny nośnik informacji widoczny z drogi”

Zacytujmy tu nieco przetworzony (czytelniej dla nie-prawników) fragment ustawy o drogach publicznych (zmieniony właśnie w roku 2015 przez ustawę krajobrazową):

23) reklama – to umieszczone w polu widzenia użytkownika drogi:

— tablica reklamowa

lub

— urządzenie reklamowe w rozumieniu art. 2 pkt 16b i 16c ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

a także

— każdy inny nośnik informacji wizualnej, wraz z elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, niebędący:
• znakiem drogowym, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie ustawy Prawo o ruchu drogowym
• ustawionym przez gminę znakiem informującym o obiektach zlokalizowanych przy drodze, w tym obiektach użyteczności publicznej,
• znakiem informującym o formie ochrony zabytków
• tablicą informacyjną o nazwie formy ochrony przyrody w rozumieniu ustawy o ochronie przyrody.

Zmiany wprowadzone przez ustawę (a za nią przez uchwałę) wykazują podejście pragmatyczne, o jakie wówczas postulowano. Podkreślają stan rzeczywisty, a nie jakieś formalne zależności, z których często wynika owo „nie-da-się”.

Zauważmy, że jakikolwiek przedmiot z informacją wizualną naniesioną na tym przedmiocie jest reklamą!

A zatem musi podlegać i ustawom, i uchwale krajobrazowej. Nie jest istotne jego przywiązanie do gruntu lub nieprzywiązanie. Nie jest ważne na jakim gruncie stoi, nie jest ważny jego kształt lub sposób wykonania. Ważne jest to, że jednocześnie jest w polu widzenia użytkownika drogi publicznej i ma na sobie informację wizualną, czyli „do oglądania lub czytania”. To z definicji jest reklama i jej nielegalność można i należy ścigać! I tyle w tym temacie. Wszelkie „nie można, bo nie spełnia definicji obiektu” lub „nie, bo na prywatnym” oznaczają brak kompetencji lub chęci działania.

A zatem wszystkie przyczepy reklamowe należy (po wezwaniu) potraktować jako dowody rzeczowe i ścigać. Oczywiście nie tylko przyczepy, to jedynie najbardziej znany przykład.

Można zabrnąć za daleko, bo napisy na samochodach na ulicach też są „innym nośnikiem” i zaliczanie ich do nielegalnych reklam nie jest naszym zamiarem.

Zmiany w ustawie Prawo budowlane wprowadzone jako przygotowanie do uchwał krajobrazowych

Nie są to żadne rewelacyjne zmiany, jednak odnotujmy, że do definicji ‘budowli’ zostały przez ustawę krajobrazową z roku 2015 wprowadzone „wolno stojące trwale związane z gruntem tablice i urządzenia reklamowe”. Jako powód dla starosty (w Poznaniu jego odpowiednikiem jest Prezydent, czyli w praktyce Wydział Administracji Architektoniczno-Budowlanej) do zgłoszenia sprzeciwu na złożone zgłoszenie robót budowlanych dodano naruszenie „innych aktów prawa miejscowego {uchwała krajobrazowa jest takim aktem} lub innych przepisów”. Jasno oznacza to konkretny sposób postępowania przy budowie dużych obiektów reklamowych oraz przy zawieszaniu takich reklam, które wymagają zgłoszenia robót budowlanych.

Tu warto zacytować kawałek Prawa budowlanego:

Prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie budowlanym wpisanym do rejestru zabytków lub na obszarze wpisanym do rejestru zabytków wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę uzyskania pozwolenia na prowadzenie tych robót, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

A przecież już wiemy jak duża część Poznania stanowi obszar wpisany do rejestru zabytków — prawda?

2 Uchwała krajobrazowa Poznania

3 Uchwała krajobrazowa Poznania

4 Uchwała krajobrazowa Poznania

5 Uchwała krajobrazowa Poznania

6 Uchwała krajobrazowa Poznania

7 Uchwała krajobrazowa Poznania

8 Uchwała krajobrazowa Poznania

9 Uchwała krajobrazowa Poznania

10 Uchwała krajobrazowa Poznania

11 Uchwała krajobrazowa Poznania

12 Uchwała krajobrazowa Poznania